31 مورد از اصطلاحات رایج آجرکاری

با اصطلاحات رایج آجرکاری آشنا شوید

در حوزه معماری و عمران اصطلاحات تخصصی متعددی به کار می‌رود که آجرکاری نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اصطلاحات گوناگونی دارد. به عنوان پرکاربرد ترین اصطلاحات رایج آجرکاری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

قواره‌بری

به یکی از روش‌های تزئین با استفاده از چوب قواره‌بری می‌گویند. مردمان گذشته از این هنر اکثراً در ارسی‌ها و پنجره‌ها استفاده می‌کردند که در دوران قاجار نیز بسیار مورد توجه قرار گرفت.

قواره‌بری با آجر نیز انجام می‌شود و به عنوان یکی از روش‌های زیبای تزئینات آجری و آجرتراشی به شمار می‌رود که در آن قطعات منحنی جایگزین نقوش شکسته می‌شود.

قاب‌های تزئینی قبل از عهد قاجار اغلب به صورت سینه کبکی و پولکی بودند و طرحی یکنواخت و پیوسته را عرضه می‌کردند. رواج قواره‌بری با نقوش و طرح‌های متعدد مربوط به دوره قاجار بوده است. هنوز هم می‌توانید نمونه‌های جذاب قواره‌بری با آجر را در آثار ماندگار معماری شهر شیراز ببینید.

زنجاب کردن

اگر درون خاک رس سنگ آهک درشت وجود داشته باشد و در پروسه پخت آجر نیز پخته شود تبدیل به آهک زنده خواهد شد. دانه‌های آهکی که در آجر وجود دارند بعد از استفاده، آب آجر را کشیده و باد می‌کنند. این عامل موجب شکستن آجر شده و آن را پدیده آلوئک می‌نامند.

به منظور پیشگیری از این پدیده آجر را درون آب زنجاب خواهند کرد. هنگامی که آجر از کوره خارج می‌شود خشک است و این موضوع سبب می‌گردد که در هنگام اجرا آب ملات به وسیله آجر کشیده شود.

جهت جلوگیری از این موضوع برای مدت کوتاهی آجر را درون بشکه پر از آب می‌اندازند و این عمل را زنجاب کردن آجر می‌نامند. آجری که زنجاب می‌شود را اصطلاحا آجر آبخور می‌گویند.

قوس

از اصطلاحات رایج آجرکاری که شاید بسیار شنیده باشید قوس است. قوس‌هایی که با مصالح بنایی اجرا می‌شوند در معماری سنتی ایران کاربرد وسیعی دارند.

دریچه کمانی متشکل از مجموعه‌ای آجر است. قوس‌ها معمولاً منحنی شکل هستند، اما برخی از آن‌ها در حالت‌های مسطح نیز مشاهده می‌شوند.

قسمت بالای قوس، تاج قوس خوانده می‌شود. مقاومت قوس‌ها در مقابل نیروهای وارد شده به عوامل متعددی مانند طول دهانه، جنس مصالح، نحوه قرارگیری المان‌های سازه‌ای مانند آجرها، شکل و خیزقوس و غیره بستگی دارد.

نحوه قرار گرفتن آجر در قوس‌ها به دو شکل ضربی و رومی است. در قوس رومی ردیف‌های آجر جزو رج‌های پایه و موازی با آجرچینی دیوارها است.

برخلاف قوس رومی در قوس ضربی ردیف‌های آجر بر ردیف‌های آجر دیوارهای پایه عمود است. تا به حال تحقیقات کاملی پیرامون چگونگی تاثیرات قرار گرفتن آجرها در عملکرد و تفاوت سازه‌ای این قوس‌ها صورت نگرفته است.

قوس آجر تیشه‌ای

قوس آجر تیشه‌ای به قوسی گفته می‌شود که آجرها به صورت کوه تراشیده شده‌اند.این نوع قوس بیشتر برای ساختمان های تاریخی با استفاده از اجرنما قزاقی درست می شود.

نبش

به لبه تیز آجر که از طریق تلاقی دو وجه آن ایجاد می‌گردد را نبش می‌گویند.

وجه خواب

به بخشی از آجر که روی ملات قرار می‌گیرد وجه خواب می‌گویند.

نره چین

ردیفی از آجرهای عمودی که قسمت باریک آن روی سطح دیوار چیده می‌شود را نره چین می‌گویند.اجر های متفاوتی را می توان برای ساخت ردیف نره جین استفاده کرد مانند آجرنما قرمز ،آجر 10سوراخه و … استفاده کنید .

آجرهای کلگی

بعضی از آجرها به منظور حفظ کل دیوار، انتهای دیوار و کنج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که آن‌ها را آجرهای کلگی می‌نامند.

پیوند شکسته

این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که تعداد آجرهای مورد استفاده در یک ردیف با طول مورد نظر تناسب نداشته باشد. بدین ترتیب لازم است که از آجرهای برش خورده استفاده کنید.

اندازه همپایه

اندازه فضایی همپایه که به بلوک یا آجر مشخصی نسبت داده می‌شود. به عنوان مثال به اندازه عرض، ملات میان دو بلوک یا آجر معین اندازه همپایه گفته می‌شود.

رج

از اصطلاحات رایج آجرکاری رج است. یک ردیف از بلوک‌ها یا آجرها که روی بستری مشترک از ملات قرار می‌گیرند یک رج را تشکیل می‌دهند.

کرسی چینی

به گودرفتگی یا برجستگی در طول قاعده دیوار کرسی چینی گفته می‌شود. از طرفی نیز چیدن چند رج آجر که سبب اختلاف ارتفاع میان سطوح داخلی و خارجی ساختمان می‌شوند را نیز کرسی چینی گویند. شما می توانید با استفاده از انواع آجر نما نسوز برای ساخت دیوار ساختمان استفاده کنید تا دیواری مقاوم تر داشته باشید .

آجر تراشه

آجری که به منظور استفاده در کاربردهای خاص همچون مصارف تزئینی ساییده شده و تراش خورده‌اند را آجر تراشه می‌گویند. یک اصطلاح دیگر نیز وجود دارد که تحت عنوان آجر تراش خوانده می‌شود و به آجرهایی می‌گویند که لبه‌های یکسان و تیزی داشته و با دو روش آبساب کردن و تیشه داری استفاده می‌شوند.

آجر لعاب‌دار

به آجری که روی آن لعاب وجود دارد و در کوره نیز پخته می‌شود آجر لعاب‌دار می‌گویند.

سایت www.modularclayproducts.co.uk در مقاله “مزایای استفاده از آجر لعاب دار” می نویسد:

A glazed brick is a brick with a ceramic coating. Its exterior surface will have been fused with a particular type of glazed ceramic that gives a glossy finish. These types of bricks are usually fired twice, as opposed to regular facing bricks and engineering bricks, which are often subject to a single firing. The second firing fuses the ceramic finish to the brick’s surface.

آجر لعاب دار آجری با روکش سرامیکی است. سطح بیرونی آن با نوع خاصی از سرامیک لعابدار ترکیب شده است که ظاهری براق می دهد. این نوع آجرها معمولاً دو بار پخته می شوند، برخلاف آجرهای رو به رو معمولی و آجرهای مهندسی که اغلب در معرض یک پخت قرار می گیرند. پخت دوم، پوشش سرامیکی را به سطح آجر ذوب می کند.

آجر لب پخ

در آجر لب پخ یکی از اضلاع آن به صورت اریب تراش خورده است.

بند آجر

به قطعه‌ای آجری که فاصله میان دو آجر موجود در سقف را پر می‌کند بند آجر گفته می‌شود.

بند کلوکی

یک قطعه آجری در اندازه کلوک بوده و یک هشتم آجر است.

پوسته

به خورده آجرهایی که ضخامت آن‌ها بین ۷ تا ۲۵ میلیمتر است پوسته می‌گویند.

بندی و پولی

خرده آجری که ضخامت آن یک بند انگشت است را بندی و خرده آجری که ضخامت آن به اندازه یک سکه است و در طاق ضربی مورد استفاده قرار می‌گیرد را در اصطلاحات رایج آجرکاری پولی می‌گویند.

آژیانه

به آجر فرش آژیانه گفته می‌شود.

آبساب

آبساب به آجر تراش داده‌ای اطلاق می‌شود که با آجر دیگری درون آب ساییده شده باشد.

خزند

باریک راه میان باغچه‌ها و دندانه آجری لبه باغچه و بام را خزند گویند.

طوقه چینی

زمانی که آجرها به شکل گرد دور یکدیگر چیده می‌شوند طوقه‌ چینی انجام گردیده است.

آجر واکوب

آجری که پس از خروج از قالب قسمت خشت آن را با تخته صاف کرده باشند، آجر واکوب نامیده می‌شود.

هره چینی

ردیف سازی آجرها از طول در لبه کار هره چینی گفته می‌شود و هره‌بند یکی از اصطلاحات رایج آجرکاری است که به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نیم لایی

هنگامی که آجر از قسمت ضخامت آن به دو بخش مساوی تقسیم می‌شود به هر یک از آن‌ها نیم لایی می‌گویند.

آجرچینی بلوکی

در این نوع آجرچینی یک ردیف کامل کله و سپس ردیف بعدی آن راسته چیده می‌شود.با استفاده از آجرنما سفید با این مدل آجر چینی بسیار زیبا و خاص به چشم می اید.

پالانه

یک نوع آجرکاری است که همچون فرش آجر بعد از ساختن سقف انجام می‌گردد.

تاریک کردن

به پایان رساندن آجرکاری سقف را تاریک کردن می‌نامند.

آجر سر زده و کم زده

به آجری که یک چهارم آن کم شده باشد آجر سر زده گفته می‌شود و آجر کم ‌زده به آجری گفته می‌شود که یک پنجم آن کم شده باشد.

آجر نره

هنگامی که جهت ساخت یک دیوار از آجرهایی استفاده کنند که از عرض یا طول به صورت عمودی یا افقی کنار یکدیگر قرار گرفته باشند به آن‌ها آجر نره می‌گویند.

تقسیمات آجری 

آجرها از لحاظ تقسیمات ابعادی گوناگون هستند و برای آن‌ها از اصطلاحات رایج آجرکاری زیر استفاده می‌کنند: